Cognitieve Dissonantie — (17-07-2014)

Voordat ik deel drie van de serie "Wat 'Dat' werkelijk is" ga schrijven (zit in principe nog wel in de pen), moet ik, denk ik, iets schrijven over een psychologische aandoening waar wij mensen eigenlijk allemaal wel een beetje last van hebben en wat ik de laatste tijd steeds vaker tegenkom in andere mensen: Cognitieve Dissonantie.

Wikipedia beschrijft het zo:

"Cognitieve dissonantie is een psychologische term voor de onaangename spanning die ontstaat bij het kennisnemen van feiten of opvattingen die strijdig zijn met een eigen overtuiging of mening, of bij gedrag dat strijdig is met de eigen overtuiging, waarden en normen. Deze ervaren onvrede leidt ertoe dat men een of meer meningen of attituden onbewust herziet om ze meer met elkaar in overeenstemming te brengen."

Het komt er voornamelijk op neer dat wanneer iemand iets hoort of meemaakt wat niet binnen de door hem ervaren realiteit past, hij de nieuwe informatie zal aanpassen zodat dit binnen de door hem ervaren realiteit kan worden ingepast, in plaats van de door hem ervaren realiteit aan te passen, te herzien, of alleen maar de mogelijkheid te overwegen dat zijn realiteit niet juist is, in verband met de nieuw ontdekte informatie.

Het kan zich uitten in een paar reacties:

1. De informatie wordt vervormd en aangepast tot het past binnen de ervaren realiteit. Dit kan zich letterlijk uitten in het iets anders horen dan dat er daadwerkelijk wordt gezegd;
2. De informatie wordt zonder enige overweging afgewezen en gebrandmerkt als onmogelijk;
3. De informatie is zodanig bedreigend, maar kan niet worden aangemerkt als onmogelijk, waarna de persoon de boodschapper van de informatie persoonlijk aanvalt en in diskrediet brengt om zo de informatie alsnog als onacceptabel en gestoord te kunnen labelen.

In alle drie de gevallen is de persoon zich niet bewust van deze reacties. De persoon in kwestie is er van overtuigd dat hij op een juiste manier reageert op de nieuwe informatie en begrijpt niet waarom de boodschapper, de brenger van de nieuwe informatie, reageert zoals hij reageert op de reactie van hem.

Meestal gaat het om informatie die bedreigend is voor de persoon zelf, zijn ego en alles waarmee hij zichzelf identificeert. De ervaren realiteit is wat hem als mens definieert en de nieuwe informatie bedreigt de bodem waarop zijn ego is gegrondvest. Hij en zijn ego (zijn aangenomen identiteit gebaseerd op de door hem ervaren realiteit) zal er alles aan doen om de macht te behouden en in leven te blijven; zelfs ten koste van een schijnbaar ontegensprekelijke "waarheid" of schijnbaar onweerlegbare "feiten". De persoon zelf heeft dit niet door en zal dit ook tegenspreken wanneer je hem er op aanspreekt.

Tenzij de persoon zelf inziet dat Cognitieve Dissonantie is wat er gebeurt, zal een coherente discussie over de nieuwe en als bedreigend ervaren informatie onmogelijk zijn. Cognitieve Dissonantie is het beste verdedigingsmechanisme van het ego en alleen de persoon zelf kan dit doorzien wanneer hij doorkrijgt dat er "iets niet klopt" of wanneer de nieuwe informatie zo overduidelijk en aantoonbaar "juist" is dat het ego letterlijk instort. In de meeste gevallen zal de persoon de informatie ontkennen en naast zich neerleggen, en in een laatste poging om te overleven zal zijn ego in de aanval gaan en de boodschapper van de informatie proberen onderuit te halen en zwart te maken.

INHOUD