Memento Mori

Iedereen weet dat hij dood zal gaan, maar vrijwel niemand gaat er vanuit dat het ook nu op dit moment kan gebeuren. Memento Mori — 'Bedenk dat je zult sterven' — is een krachtige oefening die je kan helpen bij het ontwaken uit de droomstaat, wellicht het puntje op de "i" na Autolyse.

Ontkenning van De Dood

Memento Mori, 'Bedenk dat je zult sterven', houdt in dat je bij alles wat je doet je bewust bent van het simpele maar onontkoombare feit dat je dood zult gaan. Elke stap die je zet kan de laatste zijn en elke uitademing kan zomaar nooit meer opgevolgd worden door een inademing.

De meeste mensen willen zich niet bewust bezighouden met hun eigen sterfelijkheid omdat ze het een luguber idee vinden, en veel mensen zijn zich er niet eens bewust van dat ze het niet willen. Maar het leven, ons leven, jouw leven, is niets anders dan een voorbereiding op het laatste dat we hier op aarde allemaal zullen doen: sterven!

De gebruikte citaten op deze pagina komen uit "Spirituele Oorlogvoering" van Jed McKenna, tenzij anders vermeld. In dit derde boek van zijn "Verlichting Trilogie" gaat McKenna in op Memento Mori en hoe dit gebruikt kan worden als een oefening om te ontwaken in en uit de droomstaat.

Ik gebruik zijn teksten niet omdat ik daarmee wil aangeven dat het 'dus' waar is omdat McKenna het heeft geschreven, maar puur en alleen omdat McKenna het al eens heeft geschreven en het onzin is dat ik precies hetzelfde ga schrijven; dat zou zijn als opnieuw het wiel uitvinden.

Jed McKenna schrijft:
"We leven in een voortdurende angst voor de dood. We willen er niet aan denken, we willen ons er niet in verdiepen, we willen zelfs niet toegeven dat hij bestaat. We willen gewoon doorgaan met leven en niet aan onze sterfelijkheid worden herinnerd, dus proberen we de dood op drie manieren te bagatelliseren.

Ten eerste: het duurt nog heel lang voordat we doodgaan, en tegen die tijd zijn we waarschijnlijk te seniel om ons er druk over te maken. Ten tweede: de dood is geen einde, dat lijkt alleen maar zo, het is alleen maar een overgang naar iets anders. Ten derde: we houden ons permanent met andere dingen bezig.

Door deze drie ontkenningstactieken heeft de dood geen belangrijke plaats in ons leven. Hij is elk moment bij ons, maar nooit vlak voor ons waar we hem kunnen zien en over hem moeten gaan nadenken. Zo houden we de dood buiten ons gezichtsveld, achter ons in plaats van vóór ons. En zo handhaven we een staat van permanente doodsontkenning die het ons mogelijk maakt om vrijwel onbewust door het leven te gaan."
De indeling van ons leven zorgt ervoor dat we geen seconde overhouden om na te denken over wat het leven werkelijk is en wat werkelijk waar is. We plempen het vol met bezigheden en zaken die we als 'belangrijk', 'noodzakelijk' of 'leuk en gezellig' labelen. Alles om maar niet ruimte vrij te maken voor de mogelijkheid om te zien wat is in plaats van wat niet is.

Laat staan dat we over 'de dood' nadenken, over het simpele feit dat we slechts één absolute zekerheid hebben: dit lichaam, waarmee we ons op deze aarde en in dit leven voortbewegen, gaat een keer dood — we weten alleen niet wanneer. Jij gaat dood! Over twintig jaar, tien jaar, vijf jaar, volgende maand, volgende week, morgen of nu, maar jij gaat dood! Dat is absoluut zeker!

We proppen ons leven vol met werk, bezigheden thuis, familie, sport, winkelen, boeken, muziek, films, televisie, verslavingen, hobby's, reizen, religie, spiritualiteit, enzovoorts. Allemaal afleidingsmanoeuvres om maar niet dat absolute vaststaande feit te accepteren: we gaan allemaal dood!

Jed McKenna schrijft:
"Heel ons leven en al onze levenskracht vergooien we door weg te rennen voor dit monster dat we 'de dood' noemen. Dit voortdurende ontkennen neemt al onze tijd en energie in beslag. Dit is wat het betekent om in slaap te zijn in de droom."
Als de ontkenning van de dood betekent dat we in slaap zijn in de droom, dan is erkenning van de dood in al zijn facetten een mogelijkheid om te ontwaken in en uit de droom.

Erkenning van De Dood

We gaan allemaal dood! Dat kan over tien jaar zijn, over dertig jaar, maar het kan ook nu zijn. Terwijl je dit leest, kun je ter plekke dood neervallen en dan is jouw leven in deze vorm op aarde voorbij.

Terug naar McKenna:

"De dood definieert het leven. Bewust zijn van de dood is bewust zijn van het leven. De dood ontkennen is het leven ontkennen.

Ik heb het niet over de dood in abstracte zin, maar over de dood in de meest persoonlijke, intieme betekenis: jouw dood. De dood geeft betekenis aan ons leven in de droom, hij is de schaduw van geen-zelf in de droomstaat. De dood is de boeman. Je kunt hem niet doden of je voor hem verstoppen of aan hem ontkomen, je kunt je alleen naar hem toekeren of je voor hem afsluiten."
Je kunt jezelf er van overtuigen dat je niet doodgaat of dat de dood nog heel ver weg is. Je kunt jezelf er van overtuigen dat de dood niet bestaat of dat de dood er niet toe doet of dat de dood slechts een noodzakelijk onontkoombaar kwaad is waar je maar niet over moet nadenken. Het enige wat je daarmee doet is het fundament van het leven ontkennen.

Als het uiteindelijk resultaat van 'iets' de reden en het doel van dat 'iets' is en de dood is het uiteindelijke resultaat van het leven, dan is de dood de reden en het doel van het leven en leven we alleen om dood te gaan. Dit ontkennen is het leven ontkennen.

Bewust leven is alleen mogelijk wanneer je absoluut doordrongen bent van het feit dat je doodgaat. Niet vanuit angst, maar vanuit liefde. Omarm het feit dat je dood gaat, omarm de dood zelf, want de dood is de enige reden waarom er leven is. Bovendien is het feit dat alles om je heen doodgaat, inclusief jijzelf, de enige reden waarom je gelooft dat je leeft.

Memento Mori als Methode

Michel de Montaigne zegt in "De Essays":
"We moeten [de dood] zijn vreemd-zijn ontnemen, met hem omgaan, ons vertrouwd met hem maken en niets zo vaak in gedachte hebben als de dood... Wij weten niet waar de dood ons opwacht, laten we hem dus overal verwachten. Je instellen op de dood is je instellen op de vrijheid. Als je hebt geleerd hoe je sterven moet, heb je afgeleerd slaaf te zijn."
Wees elk moment van de dag bewust van het feit dat je nu dood kunt gaan, of nog sterker, wees bewust van het feit dat je nu dood had kunnen zijn. Kijk de dood recht in de ogen, schud hem de hand en heet hem welkom; schenk een kop thee voor hem in en vertel hem hoe blij je bent dat hij er is.

Sogyal Rinpoche schrijft in "Het Tibetaanse Boek van Leven en Sterven" het volgende over wat sommige Tibetaanse meesters onderwijzen over de "broosheid van het leven":
"Ze leren onszelf te zien als een ter dood veroordeelde op de laatste gang vanuit onze cel, als een vis die spartelt in het net of als een dier dat in de rij staat voor het slachthuis.

Anderen moedigen hun leerlingen aan zich als onderdeel van een rustige en gestructureerde contemplatie een levendige voorstelling van hun eigen dood te maken: de gevoelens, de pijn, de paniek, de machteloosheid, het verdriet van hun geliefden en vrienden en het besef van wat ze wel of niet met hun leven hebben gedaan."
Sogyal besluit met de woorden:
"Het is belangrijk telkens weer in rust te overdenken dat de dood een werkelijkheid is en zonder waarschuwing komt."
Als je wilt ontwaken in of uit de droomstaat, kan het een krachtige oefening zijn om de dood te onderzoeken en te leren kennen.

Vraag jezelf af:

— Wat is de dood?
— Hoe ziet de dood er uit?
— Hoe voelt de dood?
— Hoe ruikt de dood?
— Waar is de dood?
— Waarom is er de dood?
— Wat gebeurt er na de dood?
— Waar zal ik zijn na de dood?
— Hoe is het om dood te gaan?
— Hoe is het om dood te zijn?
Die laatste twee vragen zijn bijzonder krachtig als oefening! Stel jezelf levendig voor...

— Hoe het is om dood te gaan!
— Hoe het is om dood te zijn!

Ik laat Jed McKenna nog even aan het woord:

"Koop een graf en ga er elke dag lunchen. Bestel alvast je grafsteen. Bekijk foto's van mensen zoals jij die nu dood zijn. Lees boeken over de dood en over zelfmoord. Zorg dat je altijd vergif bij je hebt en kijk er vaak naar. Loop langs diepe afgronden. Ga op treinrails liggen en lees gedichten. Stop een geladen geweer in je mond en span de haan.

Dit zal allemaal wel heel extreem klinken, maar ik zie niet in hoe iets té extreem kan zijn. Zoek de dood op. Neem elk uur, elke dag de tijd om je doodsbesef te verdiepen, om je bewust te zijn van de tijd, van het feit dat de klok tikt, dat elke dag weer een dag minder is, dat elke ademhaling er weer een minder is.

Maak er een gewoonte van om aan de dood te denken telkens wanneer je op je horloge kijkt, wanneer je aan tafel gaat zitten om te eten, wanneer je naar het toilet gaat. Ga elke dag alleen een wandeling maken en denk na over wat het betekent om in leven te zijn, om te lopen, om te zien, om te horen, om te ademen.

Zorg dat het niet zomaar een oefening is, iets waar je jezelf van probeert te overtuigen zoals een affirmatie, maar iets wat tastbaar en centraal staat in heel je denken en handelen.

Doodsbesef is een universele spirituele training. Het is niet de zoveelste spirituele feel good techniek waar je een paar weken lang wat mee stoeit en jezelf de schuld geeft als hij niet werkt. De dood werkt altijd.

De dood is je enige ware vriend, de enige vriend die je nooit in de steek zal laten en die niemand van je af kan pakken. Hij kijkt dwars door elke leugen heen, maakt elk geloof belachelijk, drijft de spot met elke vorm van ijdelheid en reduceert het ego tot een absurditeit. Hij is bij je, nu, op dit moment. Als je iets wilt weten, vraag het hem. De dood liegt nooit."
Ontwaken in de droomstaat is zien dat de wereld waarin we denken te leven onwaar is. Ontwaken uit de droomstaat is inzien dat er geen enkele reden is om aan te nemen dat er een wereld is waarin we leven. In beide gevallen zien we de bullshit voor de bullshit die het is.

De dood kan ons laten zien wat waar is en wat bullshit is. De dood laat ons zien dat alles eindig is. Niets blijft. Alles gaat voorbij en verdwijnt. De dood laat ons de veranderlijkheid en vergankelijkheid van het leven zien en alles wat veranderlijk en vergankelijk is, is onwaar.

De ego-denkgeest, Maya, of hoe je de illusie ook wilt noemen, wil niet dat dat gebeurt en dat is de reden waarom de ego-denkgeest niet wil dat we ons bezighouden met de dood. Dat is de reden waarom Maya ons alleen maar afleiding op afleiding biedt en dat is de reden waarom we zo panisch en zelfs manisch ons best doen om de dood te ontkennen of te bagatelliseren.

Hierdoor komen de meeste mensen tijdens hun leven, maar ook na hun dood, nooit verder dan de door de ego-denkgeest afgebakende grenzen van de illusie. Memento Mori doorbreekt die afgebakende grenzen en daarom is Memento Mori zo'n krachtige oefening.